ศิลปะเพื่อชุมชนเข้มแข็ง สู่อนาคตที่ยั่งยืนสามารถพึ่งตนเองได้ จำเป็นต้องพัฒนาในทุกๆด้าน ศึกษาเรียนรู้ให้เข้าใจในบทบาทของการพึ่งตนเองและการมีส่วนร่วม เริ่มต้นด้วยการพัฒนาทัศนคติ ความคิด ความรู้ภูมิปัญญา ให้ฉลาดทันสมัย รู้เท่าทันเหตุแห่งที่มาของปัญหา รู้จักใช้ภูมิปัญญาความสามารถของตนเองแก้ปัญหาและบริหารทรัพยากรของชุมชนอย่างคุ้มค่า ให้ผลสัมฤทธิ์เป็นที่ยอมรับของตนเองและสังคมโดยส่วนรวม เพื่อความสุขสมบูรณ์ จำเป็นต้องศึกษาและเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง จากแหล่งข้อมูลความรู้รอบๆตัว เรียนรู้สิ่งดีๆที่ควรกระทำ เรียนรู้ที่จะเข้าใจตนเองและเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน มีจิตใจปรารถนาในการกระทำคุณงามความดีเกิดประโยชน์ทั้งกับตนเองและกับส่วนรวม ปฏิบัติตนเป็นแบบอย่างที่น่าเลื่อมใสน่ายกย่องของสังคม เป็นผู้นำที่ดี หมั่นฝึกฝนอบรม เพิ่มพูนทักษะความรู้ และแสดงบทบาทของผู้นำการพัฒนามาสร้างสรรค์ สู่ชุมชน นอกจากนี้ ศิลปะในการเป็นผู้ตามก็เช่นกัน การให้ความร่วมมือร่วมใจกับผู้นำและการปฏิบัติตามมติกฏเกณฑ์ของส่วนรวม ก่อให้เกิดพลังสามัคคี สามารถช่วยนำภารกิจที่ยากเข็นให้ดำเนินไปพบกับความสำเร็จตามเป้าหมายได้
ป้ายเวทีงานมงคลสมรส เน้นเอกลักษณ์ให้มีความโดดเด่น เหนือชั้นและมีระดับ ถ่ายทอดเรื่องราวเกี่ยวกับคู่บ่าวสาว ด้วยสัญลักษณ์ที่มีความสอดดล้องกัน เป็นภาพสะท้อนให้เกิดความรู้สึก ทั้งอ่อนหวาน เบิกบาน สดใสและเร่าร้อน อาศัยองค์ประกอบจากสิ่งแวดล้อม โดยใช้ต้นไม้ใหญ่รองรับด้านหลังป้ายเวที ใช้ท้องฟ้าและดวงดาวเป็นโดมหลังคาและสร้างสัมพันธ์กันด้วยไฟประดับ
ป้ายเวทีงานราตรีสังสรรค์ของหมู่บ้าน เน้นความสามัคคีและเป็นมิตรที่ดีต่อกัน ร่วมมือร่วมใจกันเป็นพลังสร้างสรรค์ พัฒนาชุมชนท้องถิ่น
ศิลปะการจัดวางองค์ประกอบและจัดวางระเบียบความคิด เพื่อสื่อสารวิถีชีวิตผ่านวัสดุอุปกรณ์ ติดตั้งหลังยุ้งเก็บข้าวเปลือก
ศิลปะในการจัดระเบียบ สาธารณสุข สาธารณูปโภคและอุปโภคของชุมชน อาจเริ่มกระทำตั้งแต่ สิ่งที่เป็นส่วนตัวอยู่ในบ้านของแต่ละครัวเรือน จนถึง สิ่งที่เป็นสาธารณประโยชน์ของส่วนรวม ให้ความสำคัญในรายละเอียดของสิ่งต่างๆ ที่กระทำแล้วเกิดคุณประโยชน์ เห็นคุณค่าของผลแห่งความสำเร็จจากการกระทำที่สร้างสรรค์เหล่านั้น
เริ่มตั้งแต่สิ่งที่ใกล้ตัว ได้แก่ การจัดที่นอนหมอนมุ้ง ให้เข้าที่เข้าทาง แลดูสะอาดเรียบร้อยทุกครั้งหลังจากตื่นนอน ก็ถือเป็นศิลปะอย่างหนึ่ง ที่ควรฝึกฝนเป็นประจำ สร้างวินัยให้นิสัยรักความมีระเบียบเรียบร้อย
การบริหาร จัดการ ระเบียบด้านการจัดวางผังชุมชน และการมีส่วนร่วม เพื่อความเป็นระเบียบ สะอาดเรียบร้อย โดยการจัดแนววางแถวของรั้วหรือเขตกั้นริมถนนหนทาง อย่างมีสุขอนามัยที่ดีและปลอดภัย อาจใช้หลักการทำรั้วกินได้จากต้นพืชประเภทไม้ยืนต้นหรือผักประเภทไม้เลื้อย ไม้เถา ไม้กอ ไม้พุ่ม จนถึงไม้ดอกไม้ประดับ รั้วจากวัสดุประเภทไม้ไผ่หรือไม้ชนิดอื่นๆที่เหลือใช้ มีอยู่ในท้องถิ่น อาจเป็นเศษท่อนไม้ ก้อนหิน คันดิน หรือหากบริเวณใดในชุมชนไม่มีรั้วหรือเขตกั้น ก็ไม่ควรปล่อยให้มีพงไม้และกอหญ้ารกร้าง เกะกะเส้นทางที่ใช้ในการสัญจร การช่วยกันตัดแต่ง ดูแลรักษา พัฒนาชุมชนท้องถิ่น ให้มีความสะอาดเรียบร้อย เป็นสิ่งที่ควรกระทำอย่างยิ่ง
ทำรั้วบ้านให้เกิดประโยชน์หลายด้าน ได้แก่ เกิดความงามและความรู้สึกสดชื่นเมื่อได้พบเห็นสีสันที่เป็นธรรมชาติแท้จริง เกิดอ๊อกซิเจนจากกระบวนการสังเคราะห์แสงของใบไม้สีเขียว เน้นปลูกพืชที่กินได้ เช่น ฟักแฟง แตงกวา บวบ ถั่วฝักยาว ตำลึง ผักปัง ชะอม กระถิน เป็นต้น รั้วผักจะสมบูรณ์ได้ ด้วยการเอาใจใส่อย่างไกล้ชิด ตั้งแต่เรื่องดูแลดิน ดูแลน้ำ ดูแลพืช มีการตัดแต่งกิ่ง เถา และจัดแนววางแถวเป็นระเบียบเรียบร้อย ดูแลให้รั้ว มีความเป็นรั้วบ้านที่ดี ช่วยกั้นบริเวณ เป็นต้น ทุกขั้นตอนเกิดเป็นกระบวนการพัฒนาจิตและพฤติกรรมที่สร้างสรรค์ต่อตนเองและเกิดคุณค่าต่อการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมที่ดีในชุมชนท้องถิ่น
พื้นผิวของถนน ช่วยกันดูแลทำนุบำรุงให้ปราศจาก หลุมและบ่อหรือเนินขรุขระ โดยไม่ต้องรองบประมาณจากทางการ หากทุกคนร่วมมือร่วมใจพัฒนาช่วยเหลือกันเองได้ นับเป็นนิมิตหมายที่ดียิ่ง รวมทั้งช่วยกันดูแลพื้นผิวถนน ให้ปราศจากสิ่งปฏิกูล มูลสัตว์ กลิ่นเน่าเหม็น ไม่ว่าจะเป็น มูลวัว มูลควาย มูลสุนัข หรือแม้แต่สิ่งปฏิกูล ที่มาจากฝีมือมนุษย์ อย่างเช่น ขยะมูลฝอย หากร่วมมือกันรณรงค์ด้วยจิตสำนึกที่ดีต่อชุมชน แยกประเภทขยะมูลฝอย ทิ้งลงถังขยะและกำจัดอย่างถูกวิธี ถนนหนทางในชุมชนก็จะสะอาดสะอ้าน ดูดี มีสุขอนามัย ใครๆสัญจรไปมาก็จะรู้สึกเจริญจมูกเจริญตา
ศิลปะในการเดินสายไฟฟ้า ตามเสาไฟฟ้าหรือตามบ้านเรือน ให้เน้นความปลอดภัยและดูสวยงาม หากสังเกตดูดีๆ การเดินสายที่มีระเบียบเรียบร้อยจะทำให้ดูดี เส้นสายชนิดต่างๆจะถูกจัดระเบียบเป็นแนว เป็นแถว อย่างมีหมวดหมู่ ทิ้งสายให้หย่อนพอประมาณและหากมีสายจำนวนมาก ก็อาจจะใช้เข็มขัดรัดสายให้เกาะกลุ่มกันเป็นแนวอย่างมีระเบียบ หมั่นตรวจตราดูแลสายไฟฟ้าและอุปกรณ์ต่อพ่วงที่เกี่ยวข้อง อย่างต่อเนื่อง มิให้มีสายใดหย่อนยานผิดปกติ หรือขาดห้อยรุ่งริ่งลงมา หรืออุปกรณ์ใดชำรุด เพราะอาจเกิดอันตรายต่อคนและสิ่งมีชีวิตอื่นๆได้ หากบริเวณใดมีต้นไม้พาดเกี่ยวสายไฟฟ้า ก็ควรติดต่อให้ทางเจ้าหน้าที่ไฟฟ้า มาทำการตัดแต่งกิ่งไม้ ให้เรียบร้อย มิให้กิ่งไม้ยื่นไปพาดรบกวนแนวของสายไฟฟ้า ไม่ว่าจะกรณีลมฟ้าพายุเป็นปกติหรือไม่ก็ตาม เพื่อป้องการความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นได้ จากไฟฟ้าช๊อต ไฟฟ้ารั่วหรือไฟฟ้าลัดวงจร เป็นต้น
สำหรับบริเวณแหล่งน้ำอุปโภคบริโภคของชุมชน อาจมีป้ายนิเทศเขียนประกาศไว้ให้ทราบ ในกฎเกณฑ์และข้อปฏิบัติร่วมกันอย่างเคร่งครัด เห็นประโยชน์ส่วนรวมเป็นที่ตั้งมากกว่าประโยชน์ส่วนตน เช่น ข้อห้ามในการใช้สารพิษปราบสตรูพืช กับพืชผักสวนครัวที่ปลูกบนคันดินของแหล่งน้ำที่ใช้ในการบริโภค เพราะเมื่อฝนตก น้ำฝนจะชะสารพิษจากสวนแปลงนั้น ลงไปยังแหล่งเก็บน้ำเป็นอันตรายต่อผู้บริโภคได้ ข้อห้ามในการเลี้ยงวัว ควาย หรือทิ้งกองขยะเน่าเหม็นเป็นแหล่งเพาะพันธุ์เชื้อโรคนานาชนิด บนคันดินของแหล่งน้ำ เพราะเมื่อฝนตก น้ำฝนจะชะสิ่งปฏิกูล ที่เป็นมูลของสัตว์เหล่านั้นและเชื้อโรคจากขยะมูลฝอยและความเน่าเหม็น ลงไปยังแหล่งเก็บน้ำ เป็นอันตรายต่อผู้บริโภคได้เช่นกัน หรือแม้แต่การเลี้ยงเป็ด ห่าน วัว ควายให้ลงในแหล่งน้ำดื่ม ก็ไม่ควรกระทำ เพราะสัตว์เหล่านั้นจะทำให้น้ำสกปรกและขุ่น หากมีโครงการอนุรักษ์สัตว์น้ำพืชน้ำด้วย ก็ช่วยกันดูแลสิ่งเหล่านี้ เพื่อประโยชน์ของส่วนรวม ไม่เบียดเบียนทรัพย์สินเหล่านั้น หากมีมติของชุมชนให้ใช้ประโยชน์จากสิ่งนั้นร่วมกัน เช่น เมื่อถึงฤดูการลงแขกจับปลาหารายได้เข้าหมู่บ้าน ซึ่งบางหมู่บ้านอาจมีกิจกรรมนี้เป็นกิจกรรมหรือเทศกาลประจำปี
ศิลปะในการอนุรักษ์โบราณสถาน สุรินทร์มีโบราณสถานที่มีชื่อเสียงหลายแห่ง เช่น ปราสาทภูมิโปน(เก่าแก่มาก/สมัยเจนละ) ปราสาทศีขรภูมิ ประสาทบ้านพลวง ปราสาทตาเมือน และแนวกำแพงเมือง เป็นต้น การอนุรักษ์โบราณสถาน เริ่มด้วยการเล็งเห็นคุณค่าทั้งตัวสถาปัตยกรรม สถานที่ตั้งและองค์ความรู้ด้านประวัติศาสตร์ จนถึงคุณค่าด้านเศรษฐกิจและวิถีชีวิตของชุมชนที่เกี่ยวเนื่องกับธุรกิจการท่องเที่ยว หากมีต้นไม้เล็กๆหรือพงหญ้ารก งอกตามผนังและกำแพงอาคารสิ่งก่อสร้างโบราณสถาน นักอนุรักษ์จะถอนออกเพราะรากไม้เหล่านั้นเมื่อโตขึ้นจะทำให้ผนังกำแพงพังทลายลงได้ ประติมากรรมหรือลายประดับตามส่วนต่างๆทุกคนร่วมมือกัน ดูแลรักษามิให้มีรอยขูดขีดหรือชำรุดเสียหาย มีระบบควบคุมการใช้กล้องบันทึกภาพจิตรกรรมฝาผนัง เพราะธรรมชาติของแสงแฟล็ชจากกล้องทุกครั้งจะทำลายความสดของสีในภาพจิตรกรรมฝาผนัง ร่วมมือช่วยกันกำจัดขยะอย่างถูกวิธี ดูแลสภาพองค์ประกอบสิ่งแวดล้อมเหล่านี้ ให้มีความปลอดภัย มั่นคง งดงาม สะอาดเรียบร้อย สิ่งใดก็ตามที่รบกวนต่อทัศนียภาพที่ดี ควรควบคุมให้อยู่ในความเหมาะสม
ศิลปะการอนุรักษ์สาระทางความงามในผลงานประติมากรรมลอยตัว สาระความงามที่เป็นเงื่อนไขทางความหมายและเหตุผลทางการออกแบบที่ประติมากรจงใจถ่ายทอดต่อผู้ชม มีทั้งผลงานที่เน้นให้สาระความงามปรากฏรอบด้านหรือเฉพาะด้านใดด้านหนึ่ง เช่น ประติมากรรมโขลงช้างที่เน้นรอบด้าน พระพุทธรูปในโบสถ์ที่เน้นด้านหน้ามากกว่าด้านหลัง ประติมากรรมส่วนมากจะติดตั้งบนฐานสูง เนินพื้นที่สูง โล่งแจ้ง จัดวางมุมมองที่สัมพันธ์ต่อระยะการมองเห็นและสัมพันธ์กับขนาดสัดส่วนได้อย่างเด่นชัด เพื่อให้ประติมากรรมดูมีความสง่างาม การประดับสิ่งใดต่อเติมเป็นส่วนประกอบให้กับงานประติมากรรม ควรพิจารณาเป็นอย่างดี ไม่เป็นสิ่งที่ขัดแย้งหรือทำลายความงามของประติมากรรม ไม่เป็นสิ่งที่บดบังทัศนียภาพในการมองเห็นรอบด้านหรือด้านใดด้านหนึ่ง เป็นต้น
ศิลปกรรมกับความเชื่อและศรัทธา ความเชื่อนี้มีอยู่ในวิถีชีวิตของคนในชุมชน ทำไมร้านค้าจึงมีนางกวักหรือศิวลึงค์ ตั้งไว้บูชา เพราะเชื่อว่าจะทำให้ค้าขายดี ทำไมจึงมีการผูกผ้าสีให้กับต้นไม้ใหญ่หรือสร้างศาลพระภูมิ เพราะเชื่อเรื่องเทพเทวดาและสิ่งศักดิ์สิทธ์ การนำความเชื่อไปใช้ประโยชน์ เช่น การบวชต้นไม้ โดยวิธีนำผ้าเหลืองจีวรของพระไปมัดที่ต้นไม้ เพื่อให้คนไม่ตัดต้นไม้และช่วยกันดูแลรักษา แต่ความเชื่อเรื่องการแก้บนด้วยวัตถุสิ่งของต่างๆที่วางตั้งไว้บริเวณประติมากรรมที่ตนเคารพศรัทธา ควรมีระบบควบคุมเพื่อทัศนียภาพที่ดี เป็นระเบียบเรียบร้อย
